Εγκαίνια Έκθεσης «Ελλάδα – Σερβία: 150 χρόνια αγώνων για Ευρωπαϊκά Βαλκάνια»

Εγκαινιάσθηκε η έκθεση «Ελλάδα – Σερβία: 150 χρόνια αγώνων για Ευρωπαϊκά Βαλκάνια»

Με αφορμή τη συμπλήρωση των 150 ετών από την υπογραφή της Συνθήκης του Φεσλάου, το Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα (ΙΜΜΑ), σε συνεργασία με το Γενικό Προξενείο της Σερβίας στη Θεσσαλονίκη, φιλοξενεί έκθεση που οργάνωσε το Ιστορικό Μουσείο Βελιγραδίου. Στην έκθεση, που φέρει τον τίτλο «Ελλάδα – Σερβία: 150 χρόνια αγώνων για Ευρωπαϊκά Βαλκάνια», γίνεται μία αναδρομή στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών τους τελευταίους δύο αιώνες.

Την έκθεση εγκαινίασε η υφυπουργός Εσωτερικών (Μακεδονίας-Θράκης) Μαρία Κόλλια-Τσαρουχά, αναφέροντας μεταξύ άλλων τα εξής: «Πιστεύω ακράδαντα πως οι οικονομικές και πολιτικές δυσκολίες με τις οποίες η Ελλάδα και η Σερβία έχουν πρόσφατα βρεθεί αντιμέτωπες, δεν αποτελούν παρά μονάχα ιστορικούς σταθμούς, που σηματοδοτούν την αλλαγή της πορείας μας, προς την ενίσχυση της γεωπολιτικής μας σχέσης. Η αξιοπρεπής στάση των λαών μας, με ζητούμενο την ειρήνη, την ευημερία και τη προστασία της εθνικής μας ταυτότητας, αποτελεί ορόσημο των πολιτικών που ακολουθούμε και οι δύο λαοί και διαχρονικές και αδιαπραγμάτευτες θέσεις της πολιτικής μας».

Στο σύντομο χαιρετισμό του, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα (ΙΜΜΑ) Νικόλαος Μαργαρόπουλος καλωσόρισε τη σέρβικη πρωτοβουλία, ενώ ο γενικός πρόξενος της Σερβίας Σίνισα Πάβιτς ευχαρίστησε για τη φιλοξενία.
Από την πλευρά της σερβικής αντιπροσωπείας, η επιμελήτρια της έκθεσης Δρ. Ντούσιτσα Μπόγιτς εξέφρασε τη χαρά της για τη συνεργασία ενώ η επιμελήτρια από την ελληνική πλευρά επ. καθηγήτρια του ΠΑΜΑΚ Σταυρούλα Μαυρογένη, Γενική Γραμματέας του ΙΜΜΑ, έκανε εκτενή αναφορά στις ελληνοσερβικές σχέσεις όπως αποτυπώνονται στην έκθεση. Ακολούθησε ξενάγηση της κ. Τσαρουχά από τις επιμελήτριες της έκθεσης.

Παρόντες στα εγκαίνια ήταν ο διευθυντής του Ιδρύματος Μουσείου μακεδονικού Αγώνα Β. Νικόλτσιος, ο Γενικός Πρόξενος της Σερβίας Σίνισα Πάβιτς, ο Εκπρόσωπος του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ και του Διοικητού Γ’ Σώματος Στρατού, η πρόξενος της Σερβίας Ντραγκάνα Γκλίσιτς, ο Υποδιευθυντής του Πολεμικού Μουσείου, η Διευθύντρια του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού κ. Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, ο Πρόεδρος του Σωματείου “Οι Φίλοι του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα”, Πάρις Σαββαΐδης, τα μέλη του Δ.Σ. του Ιδρύματος ΜΜΑ, ο Διευθυντής της Υπηρεσίας διεθνών σχέσεων στη Θεσσαλονίκη Δημήτρης Παπανδρέου, ο τ. πρόεδρος του ΙΜΜΑ ομ. καθηγητής του ΑΠΘ Ιωάννης Χασιώτης, ο καθηγητής ΠΑΜΑΚ Βλάσης Βλασίδης, η καθηγήτρια ΑΠΘ Ελευθερία Μαντά, η καθηγήτρια ΑΠΘ Μαρία Καμπούρη, ο πρόεδρος του Ελληνοσερβικού Επιμελητηρίου Β. Ελλάδας Κώστας Γεωργάκος κ.ά.

Λίγα λόγια για την έκθεση

Η συνθήκη του Φεσλάου είχε προταθεί από τον τότε Έλληνα υπουργό Εξωτερικών Χαρίλαο Τρικούπη και είχε συναφθεί μεταξύ του Βασιλείου της Ελλάδας και του Πριγκιπάτου της Σερβίας. Υπογράφηκε στην πόλη Φεσλάου (Vöslau) της τότε Αυστροουγγαρίας στις 26 Αυγούστου 1867 και συνιστούσε την πρώτη προσπάθεια των βαλκανικών χωρών για τη σύμπηξη συμμαχίας ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Στόχος της έκθεσης είναι να καταγραφεί η ισχυρή αλληλεπίδραση των δύο εθνών και πολιτισμών τόσο στον εκκλησιαστικό και πνευματικό όσο και τον οικονομικό τομέα. Που οδήγησε στην υπογραφή της Συνθήκης του Φεσλάου. Αυτή η αλληλεπίδραση είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση των πρώτων εθνικοαπελευθερωτικών κινήσεων στα τέλη του 18ου αιώνα, με τον Ρήγα Φεραίο και τον Κότσα Αντζέλκοβιτς. Η κοινή πορεία διαφάνηκε λίγο αργότερα με την έκρηξη της σερβικής Εθνικής Επανάστασης (1804-1815), που ενέπνευσε τους αρχηγούς της Επανάστασης του 1821, αλλά και τη δημιουργία των εθνικών κρατών, το 1830, δηλαδή της ανεξάρτητης Ελλάδας και του αυτόνομου Πριγκιπάτου της Σερβίας.

Η δημιουργία των εθνικών κρατών συνέβαλε στην περαιτέρω επεξεργασία των προγραμμάτων για την απελευθέρωση των χριστιανικών πληθυσμών της Βαλκανικής, όπως αυτά αποτυπώθηκαν στο «Νατσερτάνιε» του Ηλία Γκαράσανιν και η «Μεγάλη Ιδέα» του Ιωάννη Κωλέττη. Απόρροια αυτής της εξέλιξης ήταν ουσιαστικά η υπογραφή της Συνθήκης του Φεσλάου.

Η συμμαχία ατόνησε μετά τη δολοφονία του πρίγκιπα Μιχάηλο. Ωστόσο, οι δύο χώρες κατόρθωσαν μισό αιώνα αργότερα να υλοποιήσουν το όραμα του Φεσλάου και να απελευθερώσουν το μεγαλύτερο μέρος της Βαλκανικής Χερσονήσου στη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου και να υπερασπιστούν τα νεοαπελευθερωμένα εδάφη στη διάρκεια του Β΄ Βαλκανικού και του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στη διάρκεια του Μεσοπολέμου οι διμερείς σχέσεις των δύο κρατών γνώρισαν σημαντική ενίσχυση τόσο σε πολιτικό επίπεδο, με την υπογραφή του Βαλκανικού Συμφώνου, το 1934, όσο και σε οικονομικό επίπεδο, με τη λειτουργία της Ελεύθερης Ζώνης στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.

Στη δεκαετία του 1940 ο Ψυχρός Πόλεμος επηρέασε τις σχέσεις των δύο χωρών. Ωστόσο, η ρήξη του Τίτο με τον Στάλιν, το 1948, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την ολόπλευρη ανάπτυξη των ελληνογιουγκοσλαβικών σχέσεων. Το απόγειο των σχέσεων αυτών ήταν η υπογραφή δώδεκα συμφωνιών, το καλοκαίρι του 1959.

Όπως ανέφερε από το βήμα των εγκαινίων, η επιμελήτρια της έκθεσης από την πλευρά του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, επ. καθηγήτρια στο ΠΑΜΑΚ Σταυρούλα Μαυρογένη αναφέρθηκε στα πρόσωπα που συνέδεσαν τους δύο λαούς στη συγκεκριμένη ιστορική φάση:
«Ο Δοσίθεος Ομπράντοβιτς είναι γνωστός και ως ο Έλληνας Αδαμάντιος Κοραής. Ο Δοσίθεος είχε εμπνευστεί από τον έλληνα διανοητή και είχε επηρεαστεί από τις ιδέες του. Δεν κατόρθωσε ποτέ να τον συναντήσει, εντούτοις διδάχθηκε από τον Ευγένιο Βούλγαρη τις αρχές του Διαφωτισμού και τις μετέφερε στο σερβικό περιβάλλον.

Σημαντικά ήταν και τα πρόσωπα της Οικογένειας Κουμανούδη. Μέλη της αναδείχθηκαν σε σημαντικές προσωπικότητες της Ελλάδας και της Σερβίας. Όπως αναφέρεται και στην έκθεση, ο Στέφανος Κουμανούδης ήταν καθηγητής κλασικής φιλολογίας στην Αθήνα, γραμματέας της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και ιδρυτής του Αρχαιολογικού Μουσείου. Ο Κωνσταντίνος Κουμανούδης διετέλεσε υπουργός Οικονομίας και δήμαρχος Βελιγραδίου. Ο Ιωάννης Κουμανούδης και ο Ανδρέας Κουμανούδης ήταν τραπεζίτες στις δύο χώρες.

Από τις πιο σημαντικές λογοτεχνικές προσωπικότητες της Σερβίας ήταν ο Γιόβαν Στέρια Πόποβιτς. Ήταν ο πρώτος που δημιούργησε το χαρακτήρα του «Έλληνα» στη σερβική λογοτεχνία, παρουσιάζοντάς τον ως «κληρονόμο ενός ανώτερου πολιτισμού», με «ζωηρά και φωτεινά ελληνικά μάτια» και «τη μεγάλη γυριστή μύτη».

Άλλα πάλι πρόσωπα εμπλέκονται στην ιστορία και των δύο λαών, όπως η μεγάλη επαναστάτρια Τσούτσουκ Στάνα η οποία ήταν σύζυγος του μεγαλύτερου ήρωα της Α΄ Σερβικής Εξέγερσης, Χαϊδούκου Βέλικο Πέτροβιτς. Μετά τον θάνατο του Βέλικο η Στάνα παντρεύτηκε τον συμπολεμιστή του, έλληνα ήρωα καπετάνιο Γεωργάκη Ολύμπιο.

Στις αρχές του 20ού αιώνα σέρβοι λογοτέχνες που υπηρέτησαν στον σερβικό στρατό δημιουργούν την «Γενιά της Κέρκυρας», καλλιεργώντας ένα λογοτεχνικό είδος αντιπολεμικό και γεμάτο πίκρα για τη χαμένη πατρίδα. Ο πιο γνωστός από αυτούς ο ποιητής Μιλούτιν Μπόγιτς δημιούργησε στην πόλη της Θεσσαλονίκης όπου και τελικά άφησε την τελευταία του πνοή».