Η στελέχωση των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων
Ο ένοπλος Μακεδονικός Αγώνας ήταν ένας ανταρτοπόλεμος, κυρίως ανάμεσα στους Έλληνες και τους Βουλγάρους. Ο στρατηγικός στόχος κάθε παράταξης στις πόλεις και την ύπαιθρο ήταν να αναζωογονήσει το εθνικό φρόνημα των οπαδών της και να πτοήσει τους αντιπάλους της. Για το λόγο αυτό οργανώθηκαν ένοπλες ομάδες, δίκτυα υποστήριξης, εφοδιασμού και πληροφόρησης, τα οποία στελέχωναν μέλη όλων των κοινωνικών τάξεων, στις πόλεις και την ύπαιθρο.
Ο ελληνικός αγώνας στηρίχθηκε στην πανελλήνια προθυμία πολιτών και στρατιωτικών να καταταγούν στα ένοπλα σώματα. Ουσιώδη ρόλο είχαν οι Γραικομάνοι, οι εντόπιοι σλαβόφωνοι Μακεδόνες πολεμιστές, οι οποίοι με τις πράξεις και τις θυσίες τους ακύρωναν όλα τα βουλγαρικά επιχειρήματα για τον εθνικό χαρακτήρα της Μακεδονίας. Δίπλα τους συμπαρατάχθηκαν με φανατισμό και οι βλαχόφωνοι Έλληνες σε πόλεις και κωμοπόλεις, που αντιστέκονταν στον προσηλυτισμό της Ρουμανίας. Ενωμένοι πολεμούσαν μαζί με τους εθελοντές που έρχονταν από το ελεύθερο ελληνικό κράτος (το Πήλιο, τη Μάνη, τα Επτάνησα, κ.α.), αλλά και από περιοχές εκτός της ελλαδικής επικράτειας (Κρήτη, Ήπειρο, Ανατολική Ρωμυλία, Κύπρο). Για την επιτυχή κατανομή και δράση των σωμάτων καταστρώθηκαν επιτελικά σχέδια. Οι στρατηγικές επιλογές καθορίζονταν από τη γεωγραφία και τη μορφολογία του εδάφους. Στόχο είχαν τον έλεγχο οδικών αρτηριών και περασμάτων, που ήταν απαραίτητος για τον ανεφοδιασμό, αλλά και για τον έλεγχο της υπαίθρου.